Ngày 16 tháng 01 năm 2025, Bộ Chính trị ban hành Chỉ thị số 42-CT/TW về Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư. Với nhận thức, tăng cường công tác giáo dục cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư cho cán bộ, đảng viên và nhân dân là nâng cao hiệu quả công tác phòng chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí, Chỉ thị trực tiếp góp phần xây dựng Đảng, nhà nước trong sạch, vững mạnh, đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Đặc biệt, Chỉ thị nhấn mạnh yêu cầu phải thực hành cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư trong mối quan hệ với học tập và làm theo tư trưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, trách nhiệm nêu gương, chuẩn mực đạo đức cách mạng của người cán bộ đảng viên. Đồng thời, Chỉ thị cũng khẳng định điều kiện đảm bảo phát huy tối đa hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực cần thực hiện đồng bộ 4 chủ trương lớn: (1) Không muốn tham nhũng, tiêu cực, lãng phí: yêu cầu phải đẩy mạnh giáo dục cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; (2) Không thể tham nhũng, tiêu cực, lãng phí: yêu cầu phải siết chặt kỷ luật, kỷ cương, tăng cường kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực, hoàn thiện thể chế chặt chẽ; (3) Không dám tham nhũng, tiêu cực, lãng phí: yêu cầu phát hiện, xử lý vi phạm không có vùng cấm, không có ngoại lệ; (4) Không cần tham nhũng, tiêu cực, lãng phí: yêu cầu nâng cao đời sống cho cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động. Như vậy, để “không muốn”, “không thể”, “không dám”, “không cần”, rất cần đổi mới tư duy, nhận thức cho cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức về cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư kết hợp hoàn thiện thể chế, siết chặt kỷ luật, kỷ cương, xây dựng hệ thống chính sách đủ mạnh đảm bảo cho người lao động yên tâm công tác, cống hiến.

          1. Không muốn tham nhũng, tiêu cực, lãng phí: yêu cầu phải đẩy mạnh giáo dục cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư.

          Theo quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư là đạo đức, chuẩn mực, là thước đo “trình độ người”, “chất người” của một con người nói chung, người cách mạng nói riêng, giống như bốn mùa của trời, bốn phương của đất: “Trời có bốn mùa: Xuân, Hạ, Thu, Đông/ Đất có bốn phương: Đông, Tây, Nam, Bắc/ Người có bốn đức: Cần, Kiệm, Liêm, Chính/ Thiếu một mùa, thì không thành trời/ Thiếu một phương, thì không thành đất/ Thiếu một đức, thì không thành người”⁽[1]⁾.

          Tám chữ: cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, đặt ra những yêu cầu rất cụ thể như: (1). Cần là cần cù, chăm chỉ làm việc, luôn tìm cách đổi mới phương pháp công tác nhằm tăng năng suất, hiệu quả công tác nghiệp vụ; (2) Kiệm là tiết kiệm thời gian, tiền bạc, tài sản, không lãng phí tài sản của đơn vị, nhà nước. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, kiệm là “tiết kiệm, không xa xỉ, không hoang phí, không bừa bãi”[2], là “thi đua tiết kiệm, không lãng phí, quý trọng của công”[3], “là không lãng phí thì giờ, của cải của mình và của nhân dân”[4]; (3) Liêm là sống làm việc trong sạch, lành mạnh, không tham nhũng, không lấy của công làm của mình, sống theo phương châm “Đói cho sạch, rách cho thơm”. Trong tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, liêm là không tham lam địa vị, không tham tiền tài, không xâm phạm một đồng xu, hạt thóc của Nhà nước, của nhân dân. “Tham tiền của, tham địa vị, tham danh tiếng… đều là BẤT LIÊM”[5]. Cổ nhân từng khẳng định, kẻ bất liêm là những kẻ ham của cải, mê gái đẹp, hay chơi bời, thích săn bắn, kinh nhờn lời thánh, làm trái sự ngay thẳng, xa lánh bậc tài cao đức trọng, hành động như một đứa trẻ không được dạy dỗ. Phàm đã là quan phải có “nghĩa vụ phải thanh liêm (không được tham ô, sách nhiễu nhân dân, không được cửa quyền, hách dịch) và nghĩa vụ phải tu dưỡng bản thân, cư xử mực thước, hợp tác với đồng liêu”[6]; (4) Chính là công minh, chính trực, có thái độ công bằng, khách quan, tôn trọng sự thật, tôn trọng pháp luật, lẽ phải, không thiên vị; (5). Chí công vô tư là đặt lợi ích của đất nước, của nhân dân, của cộng đồng lên trên hết, không vì lợi ích cá nhân mà làm ảnh hưởng đến lợi ích chung, lợi ích quốc gia, dân tộc. Chí công vô tư là không nghĩ đến lợi ích cá nhân, không nghĩ đến quyền lợi cá nhân được hưởng trước, mà phải nghĩ về tập thể, về lợi ích quốc gia, dân tộc. Một lòng bảo vệ Đảng, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Điểm cốt lõi của Chí công vô tư là khách quan, công bình, chính trực; không thiên vị, không tự tư, tự lợi; mọi hành động đều vì đại nghĩa, vì lợi ích chính đáng quốc gia, dân tộc. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đề cao tinh thần chí công vô tư. Trong tác phẩm Sửa đổi lối làm việc (1947), Người nhấn mạnh: “Người đảng viên, người cán bộ tốt muốn trở nên người cách mạng chân chính, không có gì là khó cả. Điều đó hoàn toàn do lòng mình mà ra. Lòng mình chỉ biết vì Đảng, vì Tổ quốc, vì đồng bào thì mình sẽ tiến đến chỗ chí công vô tư. Mình đã chí công vô tư thì khuyết điểm sẽ càng ngày càng ít, mà những tính tốt như sau ngày càng thêm”. Người cho rằng, các đức tính Cần, Kiệm, Liêm, Chính có quan hệ chặt chẽ với nhau, Cần, Kiệm, Liêm, Chính tốt sẽ dẫn tới Chí công vô tư, và Chí công vô tư, một lòng vì dân, vì nước thì nhất định sẽ thực hiện được Cần, Kiệm, Liêm, Chính. Người thực hành đủ 8 chữ trên tất “không muốn” tham nhũng tiêu cực, lãng phí.

2. Không thể tham nhũng, tiêu cực, lãng phí: yêu cầu phải siết chặt kỷ luật, kỷ cương, tăng cường kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực, hoàn thiện thể chế chặt chẽ

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Chúng ta phải hiểu rằng, các cơ quan của Chính phủ từ toàn quốc cho đến các làng, đều là công bộc của dân, nghĩa là để gánh vác việc chung cho dân, chứ không phải đè đầu dân như trong thời kỳ dưới quyền thống trị của Pháp, Nhật”[7] và  “Đảng ta là một đảng rất to lớn, bao gồm đủ các tầng lớp trong xã hội… không tránh khỏi những tập tục, những tính nết, những khuyết điểm của xã hội bên ngoài, nó lây, ngấm vào trong Đảng. Nhưng không vì thế mà kinh sợ. Ta đã thấy rõ những bệnh ấy thì ta tìm được cách chữa”[8]. Do vậy, để bảo vệ Đảng thực sự trong sạch, thực sự là Đảng của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, công tác cán bộ, công tác kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực cần được chú trọng. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nhấn mạnh: “Cán bộ các cơ quan, các đoàn thể, cấp cao thì quyền to, cấp thấp thì quyền nhỏ. Dù to hay nhỏ, có quyền mà thiếu lương tâm là có dịp đục khoét, có dịp ăn của đút, có dịp dĩ công vi tư”[9]. Kiểm soát quyền lực chặt chẽ là biện pháp cơ bản chống tham nhũng. Cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng khẳng định: “Mọi quyền lực phải được kiểm soát chặt chẽ bằng cơ chế; quyền lực phải được ràng buộc bằng trách nhiệm; quyền lực đến đâu trách nhiệm đến đó, quyền lực càng cao trách nhiệm càng lớn, lợi dụng quyền lực để trục lợi đều phải bị truy cứu trách nhiệm và xử lý vi phạm”[10]. Với quyết tâm chính trị cao, Đảng, Nhà nước yêu cầu phải siết chặt kỷ luật, kỷ cương, tăng cường kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực, hoàn thiện thể chế chặt chẽ. Đây là yếu tố tiên quyết để “không thể” tham nhũng.

Theo số liệu thống kê, tính từ năm 2012 đến nay, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã ban hành khoảng 250 văn bản có liên quan đến phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Đáng chú ý là các văn bản: Nghị quyết số 04-NQ/TW, ngày 21-8-2006, của Hội nghị Trung ương 3 khóa X, Kết luận số 10-KL/TW, ngày 26-12-2016 và Kết luận số 12-KL/TW, ngày 6-4-2022, của Bộ Chính trị, về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí; Quy định số 85-QĐ/TW, ngày 23-5-2017, của Bộ Chính trị, “Về kiểm tra, giám sát việc kê khai tài sản của cán bộ thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý”; Quy định số 102-QĐ/TW, ngày 15-11-2017, của Bộ Chính trị, về “Xử lý kỷ luật đảng viên vi phạm”; Chỉ thị số 27-CT/TW, ngày 10-1-2019, của Bộ Chính trị, “Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo vệ người phát hiện, tố giác, người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực”; Quy định số 205-QĐ/TW, ngày 23-9-2019, của Bộ Chính trị, “Về việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền”… Quy định số 114-QĐ/TW, ngày 11-7-2023, của Bộ Chính trị, “Về kiểm soát quyền lực và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ”… Luật Phòng chống tham nhũng, tiêu cực 2018 cũng đề cập nhiều quy định mới với cơ chế phát hiện, xử lý tham nhũng, tiêu cực cụ thể, rõ ràng. Ngoài ra, công tác kê khai, minh bạch hóa tài sản thu nhập, luân chuyển vị trí công tác của cán bộ, công chức, viên chức góp phần gia tăng hiệu quả chống tham nhũng, tiêu cực. Cơ chế kiểm soát chặt chẽ, kỷ luật nghiêm minh là mấu chốt của “không thể” tham nhũng, tiêu cực.

Nhìn sang Singapore, một đất nước nhỏ bé với số dân chưa đến 6 triệu người, nguồn tài nguyên hạn chế nhưng GDP bình quân đầu người năm 2024 đạt 88.000 USD, cao nhất khu vực Đông Nam Á, trong khi đó Việt Nam đạt 4.620 USD. Có nghĩa là GDP bình quân đầu người năm 2024 của Singapore cao gấp hơn 19 lần so với Việt Nam. Để đạt được kết quả đó, Singapore đã thực hiện một loạt chính sách quản lý nhà nước tiến bộ. Đáng chú ý là chính sách phòng chống tham nhũng, tiêu cực. Để “không thể” tham nhũng, tiêu cực, chính phủ Singapore có quy định rất cụ thể, chi tiết. Hàng năm, viên chức, công chức, quan chức từ Trung ương tới cơ sở đều phải làm tờ khai báo các khoản tài sản của bản thân và của vợ (chồng) bao gồm: Tiền thu nhập, tiền gửi tiết kiệm, tiền cổ phiếu, đồ trang sức, ô tô, nhà đất. Đối với tài sản tăng lên so với năm trước, họ phải giải trình rõ nguồn gốc. Số tài sản tăng thêm nếu không giải trình được nguồn gốc có thể bị coi là do tham nhũng mà có, sẽ bị Nhà nước trưng thu. Để góp phần minh bạch, công khai, hiệu quả hóa mọi hoạt động, Singapore lựa chọn và phát triển mô hình Chính phủ điện tử, Chính phủ số và công dân kỹ thuật số.

3. Không dám tham nhũng, tiêu cực, lãng phí: yêu cầu phát hiện, xử lý vi phạm không có vùng cấm, không có ngoại lệ

            Đây là điểm đột phá và cũng là dấu ấn nổi bật trong công tác phòng chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí. Với quan điểm “không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai và không chịu sức ép của bất kỳ cá nhân nào”, đã thể hiện sự quyết tâm chính trị mạnh mẽ trong công tác phát hiện, xử lý những sai phạm, vi phạm. Theo báo cáo của Ban Nội chính, năm 2024, Ban Chỉ đạo trung ương về phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực đã phát hiện và xử lý hơn 700 tổ chức đảng và 24.000 đảng viên vi phạm bị kỷ luật. Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã kỷ luật 68 cán bộ diện Trung ương quản lý[11], trong đó Bộ Chính trị đã quyết định kỷ luật hai nguyên lãnh đạo chủ chốt của Đảng, Nhà nước. Đây là lần đầu tiên Bộ Chính trị kỷ luật hai nguyên lãnh đạo chủ chốt của Đảng, Nhà nước. Điều này "khẳng định rõ sự nghiêm minh, quyết tâm cao trong phòng chống tham nhũng, tiêu cực". Theo Tổng Bí thư Tô Lâm: việc này góp phần giữ nghiêm kỷ luật của Đảng, nhưng cũng rất nhân văn, đồng thời khẳng định quyết tâm, có sai phạm phải kết luận xử lý, không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai, không để cán bộ sai phạm hạ cánh an toàn[12].

          Nhìn lại lịch sử các vương triều phong kiến Việt Nam, tội tham ô, ăn trộm của công được xử lý nghiêm khắc và được quy định chi tiết trong các bộ luật như: Hình thư; Hồng đức; Hoàng Việt luật lệ. Theo đó quan lại khi thu thuế của dân, nếu thu quá số quy định thì bị khép vào tội ăn trộm, chịu hình phạt trượng hoặc lao dịch, thậm chí bị xử trảm. Đơn cử, Điều 138 của luật Hồng Đức quy định: “Quan lại tham ô từ một đến 9 quan tiền, bị cách chức; từ 10 đến 19 quan bị đánh trượng, đi đày; từ 20 quan trở lên, bị chém. Ăn lễ từ một đến 9 quan phải phạt 50 quan; từ 10 đến 19 quan phạt từ 60 đến 100 quan; từ 20 quan trở lên phạt tội làm phu. Của hối lộ bỏ vào kho một phần, một phần trả lại chủ”. Điều 392 “Hoàng Việt luật lệ” cũng quy định: "Người nào dùng các thủ đoạn biển thủ, lấy trộm tiền lương, vật tư kho cũng như mạo phá vật liệu đem về nhà nếu tang vật thu được lên đến 40 lượng thì bị chém". Sử cũng ghi lại, bản thân vua Minh Mạng hạ lệnh xử tử bố vợ vì tham ô 30.000 quan tiền. Sự nghiêm khắc trong phát hiện và xử lý vi phạm bất kể thân sơ, địa vị là phương cách củng cố quyền lực của nhà nước phong kiến xưa.

          Tham khảo cách làm của Singapore khiến công chức, quan chức “không dám” tham nhũng, tiêu cực. Cụ thể, Singapore áp dụng quy định hàng tháng, công chức, quan chức phải trích một tỷ lệ tiền lương để gửi vào quỹ tiết kiệm. Quan chức có chức vụ càng cao, thì tỷ lệ % trích gửi tiết kiệm càng cao. Số tiền đó do ngân hàng Nhà nước quản lý. Khi nghỉ hưu, số tiền tiết kiệm nói trên thuộc quyền sở hữu của họ. Nếu họ phạm tội tham nhũng, thì toàn bộ số tiền gửi đó sẽ bị Nhà nước trưng thu. Quy định này khiến cho họ thực sự “không dám” tham nhũng.

          Như vậy, để “không dám” tham nhũng, tiêu cực, lãng phí, Chỉ thị 42 tập trung vào nội dung: yêu cầu phát hiện, xử lý vi phạm không có vùng cấm, không có ngoại lệ. Vì sự nghiệp chung, vì sự nghiêm minh của kỷ luật Đảng, thượng tôn pháp luật của Nhà nước, sự trong sạch, vững mạnh và uy tín của Đảng, Nhà nước và ý nguyện của nhân dân, công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực phải được thực hiện quyết liệt, mạnh mẽ hơn nữa trong thời gian tới. Kiên quyết loại trừ các biểu hiện tiêu cực như: “chống lưng”, “sân sau”, “nhóm lợi ích”, “luật ngầm”… cắt đứt sự “móc ngoặc” vì lợi ích cá nhân, lợi ích nhóm giữa một bộ phận quan chức nhà nước có chức, có quyền, có nhiều “mối quan hệ” với các doanh nghiệp “sân sau”, người nhà, người thân của mình để trục lợi...

          4. Không cần tham nhũng, tiêu cực, lãng phí: yêu cầu nâng cao đời sống cho cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động

            Ngày 12/5/2023, Chính phủ ban hành Nghị quyết 77/NQ-CP năm 2023 Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 27-NQ/TW năm 2022 về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới, trong đó đề cập nội dung: Đẩy mạnh cải cách chính sách tiền lương, nâng cao đời sống của cán bộ, công chức, viên chức; xây dựng văn hóa liêm chính, tiết kiệm để không cần, không muốn tham nhũng, tiêu cực. Như vậy, một trong những điều kiện căn bản đảm bảo cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động “không cần” tham nhũng, tiêu cực được xác định từ chính sách tiền lương. Theo một số nghiên cứu, “Một trong các nguyên nhân dẫn đến tình trạng tham nhũng xảy ra ở mức độ nghiêm trọng như hiện nay là do đời sống của cán bộ, công chức, viên chức không đảm bảo”[13]. “Mức lương và các khoản phụ cấp hàng tháng mới chỉ đáp ứng được 50% nhu cầu cuộc sống cơ bản”[14]. Do vậy, để bù đắp những thiếu hụt trong cuộc sống, buộc họ phải tìm cách làm thêm dưới nhiều hình thức. Kết hợp tác động từ kinh tế thị trường, lối sống, mức sống, chất lượng sống có nhiều thay đổi theo đà tăng mạnh, chính sách tiền lương không theo kịp tốc độ phát triển. Đây là nguồn gốc của “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, “tự suy thoái” về tư tưởng, đạo đức, lối sống. Kết quả tất yếu, tham nhũng, tiêu cực nảy sinh.

          Để “không cần” tham nhũng, tiêu cực, điều kiện tiên quyết là nâng cao đời sống cho cán bộ, đảng viên, viên chức, công chức, người lao động. Nhận thức rõ mức độ quan trọng của vấn đề này, Singapore đã đảm bảo một mức lương thỏa đáng đối với các công chức nhà nước. Nếu so sánh, mức lương của Thủ tướng, Bộ trưởng, cán bộ cấp cao, nhân viên Chính phủ Singapore được xếp vào hạng cao nhất thế giới. Với quan điểm   “Singapore chỉ giữ được sự trong sạch và lương thiện khi trả một mức lương tương xứng với những gì mà một người có khả năng và liêm chính có thể được hưởng khi đang điều hành một công ty lớn hay đang làm những công việc có tính chuyên môn khác”[15], họ đã thực hành chính sách “dưỡng liêm”, trọng dụng nhân tài.

          Trên thực tế, ở Việt Nam, các triều đại phong kiến cũng rất quan tâm đến chính sách “dưỡng liêm”. Chính sách đó không chỉ dừng ở chế độ lương bổng đối đãi người tài đức mà còn được thể hiện thông qua các tiêu chí lựa chọn, tiến cử, tuyển dụng, đề bạt, bổ nhiệm quan lại. Sự liêm khiết, ngay thẳng được đặc biệt coi trọng. Để đảm bảo phần thanh liêm trong đội ngũ quan viên, người đứng đầu vương triều đều có chung nhận thức: “Người làm quan có đầy đủ thì mới bắt đầu làm điều thiện” và triều đình “có gia ơn cho người làm quan thì người làm quan mới gia ơn cho dân”; đặt quan để làm việc “tất phải có lương bổng để nuôi, rồi sau mới bắt phải thanh liêm được”[16]. Do vậy, việc ban cấp lương bổng cho các quan viên được triều đình khuyến khích nhằm giúp người làm quan yên tâm phụng sự triều đình, công tâm, nhiệt huyết phục vụ nhân dân, giảm bớt nạn tham ô, tham nhũng.

          Tóm lại, công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực chỉ có thể được thực hiện triệt để, hiệu quả tối ưu khi bốn thành tố: “không muốn”; “không thể”; “không dám”; “không cần” được “vận hành” đúng quy luật. Điều kiện để đảm bảo suy cho cùng phải bắt đầu từ: cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư. Đó cũng là cái gốc, là đạo đức làm người. Chỉ thị 42-CT/TW của Bộ Chính trị đã đặt điểm nhấn nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Đảng về công tác giáo dục cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư cho cán bộ, đảng viên và nhân dân, với mục tiêu nâng cao hiệu quả công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, xây dựng Ðảng, Nhà nước và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, sẵn sàng bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên phát triển của đất nước./.

Thiếu tướng Nguyễn Như Lôi

Phó Giám đốc Học viện Chính trị CAND

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Phan Huy Chú, Lịch triều hiến chương loại chí, Tập 1, Phần quan chức chí, NXB Giáo dục, Hà Nội, 2008, tr.642, 643.
2. Lý Quang Diệu (2001), Bí quyết hóa rồng: Lịch sử Singapore 1965 - 2000, Nxb. Trẻ, Tp. Hồ Chí Minh, tr.170.
3. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011
4. Kiểm soát quyền lực trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6 khóa XIII. https://tapchicongsan.org.vn/
5. Lương không đủ sống nên công chức dễ nảy sinh tham nhũng. Xem: http://thanhnien.vn/doi-song/luong-khong-du-song-nen-cong-chuc-de-nay-sinh-tham-o-tham-nhung-754373.html
6. Lương công chức chỉ đủ sống… 50%. Xem: http://thanhnien.vn/doi-song/luong-cong-chuc-chi-du-song-50-754532.html
7. https://cand.com.vn/su-kien-binh-luan-thoi-su/nam-2024-hon-700-to-chuc-dang-va-24-000-dang-vien-vi-pham-bi-ky-luat-i755170/