Kể thừ khi Việt nam - Ấn Độ nâng cấp quan hệ “Đối tác chiến lược toàn diện” (2016), hai nước đã tích cực mở rộng nội hàm của của mối quan hệ này ở tất cả các kênh ngoại giao và làm sâu sắc trên mọi lĩnh vực hợp tác. Trong đó, hợp tác quốc phòng, an ninh là một trong kênh trụ cột của quan hệ Việt Nam - Ấn Độ; các hoạt động hợp tác chính bao gồm: trao đổi trao đổi đoàn, đào tạo, hợp tác quân binh chủng, công nghiệp quốc phòng, an ninh mạng, an ninh hàng hải và nghiên cứu chiến lược; hướng tới bảo đảm môi trường hòa bình an ninh khu vực Biển Đông và Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương; tích cực trong các diễn đàn an ninh đa phương vì mục tiêu hòa bình khu vực và thế giới.

Năm 2016, Việt Nam - Ấn Độ nâng cấp quan hệ “đối tác chiến lược toàn diện”. Đây là cơ sở chính trị - ngoại giao tạo thuận lợi để hai nước làm sâu sắc hơn quan hệ trên mọi lĩnh vực. Trong đó, hợp tác quốc phòng, an ninh được đánh giá ngày càng đạt hiệu quả thiết thực, góp phần thúc đẩy quan hệ Việt Nam - Ấn Độ lên tầm cao mới.

Thủ tướng Phạm Minh Chính và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi (Ảnh VGP)

Sự tương đồng trong chính sách quốc phòng- an ninh.

Về phía Ấn Độ, “Chính sách không liên kết 2.0” của Ấn Độ của chính quyền N. Modi hiện nay, xác định những nguyên tắc cơ bản trong chính sách đối ngoại của Ấn Độ thế kỷ XXI (tự chủ chiến lược, hướng tới một trật tự toàn cầu công bằng hơn, không để Ấn Độ bị điều khiển bởi các ý chí và mục tiêu từ bên ngoài). Chính sách này hoàn toàn phù hợp với đường lối đối ngoại của Việt Nam

Về phía Việt Nam, Với chính sách Quốc phòng bốn không, Việt Nam có thể phát huy cách tiếp cận “Chính sách không liên kết 2.0” của Ấn Độ trong bối cảnh biến động mạnh mẽ của nền an ninh, chính trị thế giới.

Đây là cơ sở để hai nước chia sẻ về giá trị và lợi ích tương đồng; sự tin tưởng và hiểu biết về chính trị để hai nước đã đạt được “lòng tin chiến lược” đảm bảo quốc phòng – an ninh hai nước và góp phần thúc đẩy hòa bình chung ở khu vực, thế giới

Duy trì các đoàn trao đổi quốc phòng, an ninh cấp cao.

Trao đổi quốc phòng cấp cao Việt Nam - Ấn Độ được thể hiện qua các cơ chế chung. Điển hình là cơ chế tham vấn được thế chế hóa giữa hai Bộ trưởng Quốc phòng và cả ba quân chủng (lục quân, không quân và hải quân) và lực lượng bảo vệ bờ biển. Ngoài cấp Bộ trưởng còn có trao đổi đối thoại chính sách quốc phòng cấp Thứ trưởng, tham vấn Sĩ quan tham mưu ba quân chủng trên. Văn kiện “Tuyên bố tầm nhìn chung về quan hệ đối tác quốc phòng Ấn Độ-Việt Nam hướng tới năm 2030” và “Bản ghi nhớ về tương hỗ hậu cần” xác định các nội dung ưu tiên trong hợp tác quốc phòng đến 2030, cho thấy mối quan hệ “đối tác chiến lược toàn diện” Việt Nam - Ấn Độ” đang đi vào chiều sâu và ổn định.

Trao đổi an ninh cấp cao Việt Nam - Ấn Độ được thể hiện qua việc duy trì trao đổi đoàn cấp cao Bộ Công an Việt Nam và Hội đồng An ninh quốc gia Ấn Độ, nhằm đảm bảo an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội của mỗi nước cũng như chung tay giải quyết các vấn đề khu vực, toàn cầu. Hai phía đã chia sẻ thông tin chiến lược về các vấn đề cùng quan tâm, tăng cường hợp tác phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia, phối hợp đào tạo nâng cao năng lực đảm bảo an ninh trật tự. Hội đồng An ninh quốc gia Ấn Độ tăng cường thúc đẩy hợp tác an ninh với Bộ Công an Việt Nam, góp phần thực hiện hiệu quả Chương trình hành động triển khai Quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam - Ấn Độ giai đoạn 2024 - 2028, tạo nền tảng quan trọng để hai nước thắt chặt hơn nữa quan hệ hợp tác.

Bộ trưởng Quốc phòng Phan Văn Giang và Ngài Rajnath Singh, Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ, duyêt đội danh dự.   

Tăng cường sự tin cậy, hiểu biết và nâng cao năng lực hợp tác quốc phòng - an ninh

 Các cuộc trao đổi song phương được tăng cường giữa các quân chủng như: giao lưu sĩ quan trẻ, tập trận quốc phòng, huấn luyện, các chuyến thăm tàu và máy bay, hợp tác đào tạo, quân, binh chủng, công nghiệp quốc phòng, nghiên cứu thúc đẩy hợp tác an ninh mạng, quân y, cứu hộ cứu nạn... phù hợp với nhu cầu và khả năng đáp ứng của mỗi bên. Bộ Quốc phòng Việt Nam đánh giá cao Ấn Độ đã hợp tác, hỗ trợ hiệu quả, nâng cao năng lực của quân đội nhân dân Việt Nam.

Phía Ấn Độ đầu tư quốc phòng cho Việt Nam thông qua các dự án phát triển, các chương trình đào tạo, xây dựng năng lực trên một số lĩnh vực như khoa học công nghệ, năng lượng hạt nhân. Một số lĩnh vực tiềm năng hợp tác giữa công nghiệp quốc phòng hai nước đang được chú trọng như: đóng tàu quân sự, vũ khí lục quân với các hình thức từ hợp tác mua sắm tới nghiên cứu thiết kế, chế tạo. Các doanh nghiệp quốc phòng của Ấn Độ có thế mạnh về lĩnh vực điện tử, đóng tàu, hàng không, tên lửa đã giới thiệu năng lực và sản phẩm tiêu biểu cho phía Việt Nam. Điển hình như: “Bharat Electronics Limited (BEL), Mazagon Dock Ship builders Limited (MDL), Hindustan Aeronautics Limited (HAL), Bharat Dynamics Limited (BDL)[1]… Trong năm 2023, Việt Nam - Ấn Độ “chính thức công bố việc Ấn Độ tặng tàu hộ tống tên lửa INS Kirpan được chế tạo nội địa cho Việt Nam[2]; bàn giao tàu hộ tống tên lửa được chế tạo nội địa INS KIRPAN cho Hải quân Nhân dân Việt Nam”[3]. Bộ Quốc phòng Việt Nam đánh giá cao Ấn Độ đã hợp tác, hỗ trợ hiệu quả, nâng cao năng lực của quân đội nhân dân Việt Nam.

Hiện nay, Ấn Độ đang mở rộng hợp tác chiến lược quốc phòng  thông qua các quốc tập trận chung, huấn luyện quân sự, bán vũ khí quân sự cho các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á trong đó có Việt Nam[4]. Thời gian tới, hai nước thúc đẩy hợp tác quốc phòng - an ninh trên cơ sở “Tuyên bố tầm nhìn chung về quan hệ đối tác quốc phòng Việt Nam - Ấn Độ đến năm 2030”, phù hợp với quan hệ hữu nghị, truyền thống, đối tác chiến lược toàn diện.

Hợp tác an ninh Việt Nam - Ấn Độ tạo điều kiện thuận lợi và phối hợp đảm bảo an ninh, an toàn cho công dân của nhau trong quá trình làm việc, sinh sống, học tập, và du lịch tại mỗi nước; các chuyến thăm cấp cao được bảo đảm an toàn; tích cực đàm phán và tiến tới ký kết các văn bản hợp tác về an ninh như: đấu tranh phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia, tội phạm ma túy, tội phạm mua bán người, tội phạm sử dụng công nghệ cao. Các chương trình đào tạo có học bổng dài hạn và ngắn hạn của Hội đồng An ninh Ấn Độ tiếp tục dành cho Bộ Công an Việt Nam, nhằm hỗ trợ đào tạo cán bộ nâng cao năng lực thực thi pháp luật; đồng thời Hội đồng An ninh Ấn Độ còn cung cấp các chương trình hỗ trợ Bộ Công an Việt Nam nâng cấp trang thiết bị, công nghệ an ninh, đáp ứng hơn nữa yêu cầu của công tác đảm bảo an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã hội trong tình hình mới.

Phối hợp tích cực vì môi trường hòa bình an ninh tại Biển Đông và khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương

Việt Nam và Ấn Độ cùng ủng hộ nhau trong vấn đề Biển Đông. Đối với tranh chấp lãnh hải ở Biển Đông, Ấn Độ với tư cách là thành viên của UNCLOS, kêu gọi tất cả các bên hết sức tôn trọng UNCLOS, công ước thiết lập trật tự pháp lý quốc tế tại các vùng biển và đại dương[5]. Điều này hoàn toàn phù hợp với quan điểm của Việt Nam[6] (giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, tôn trọng các tiến trình ngoại giao và pháp lý phù hợp với các nguyên tắc của luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển - UNCLOS 1982). Do đó, hợp tác quốc phòng với Ấn Độ không những giúp Việt Nam có thêm đối tác để ứng phó với các thách thức an ninh truyền thống, mà còn được sự ủng hộ của Ấn Độ trong việc mở rộng hợp tác với các đối tác khác thông qua cầu nối Ấn Độ.

Cả Việt Nam và Ấn Độ đều mong muốn tạo dựng sự đồng thuận để duy trì hòa bình và trật tự trong khu vực. Dựa trên sự hội tụ các lợi ích chiến lược cũng như sự ưu tiên trong quan hệ “đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Ấn Độ”, quan hệ “đối tác chiến lược toàn diện Ấn Độ - ASEAN”, Ấn Độ đang tăng cường quan hệ với các nước ASEAN và Việt Nam. An ninh Biển Đông và hòa bình, ổn định trong khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương trở thành thành tố quan trọng trong nghị trình đối thoại giữa Ấn Độ và các nước trong khu vực.

Đối thoại chính sách quốc phòng Việt Nam-Ấn Độ lần thứ 14.(Ảnh: Báo Quân đội Nhân dân)

Phối hợp tích cực trong các diễn đàn an ninh đa phương vì mục tiêu hòa bình khu vực và thế giới

Tại các cơ chế an ninh đa phương do ASEAN sáng lập và chủ trì (ARF, ADMM+, EAS..) và cơ chế Hội nghị cấp cao ASEAN - Ấn Độ cả hai phía đều ủng hộ nhau và this cực phối hợp trong hoạt động hợp tác quốc phòng, an ninh chung. Điển hình là Việt Nam ủng hộ việc tổ chức Cuộc gặp không chính thức Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN - Ấn Độ và ủng hộ Ấn Độ đồng chủ trì Nhóm chuyên gia Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN và các nước đối thoại (ADMM+) về Chống khủng bố với Malaysia chu kỳ 2024-2027.

Tại cơ chế Liên hợp quốc, ngay từ khi thành lập, lực lượng Gìn giữ hòa bình Việt Nam đã nhận được nhiều sự giúp đỡ từ Ấn Độ thông qua các chương trình huấn luyện, tập huấn chuyên môn quan sát viên quân sự, truyền thông, quân lương... cho các sĩ quan cá nhân tham gia lực lượng, cho đến quy mô lớn hơn như các cuộc diễn tập quốc tế về cứu hộ cứu nạn, phối hợp lực lượng, xử trí các tình huống tại thực địa. Kể từ năm 2008 đến nay, Việt Nam và Ấn Độ đã 5 lần tiến hành diễn tập song phương về Gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc (VINBAX), tổ chức 3 lần diễn tập thực địa (tại Việt Nam và Ấn Độ). Điều này thể hiện mức độ tin cậy chính trị, quan hệ hợp tác quốc phòng song phương thực chất, hiệu quả. Ấn Độ đã giúp Việt Nam đăng cai tổ chức thành công cuộc diễn tập song phương gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc vào năm 2023, đánh dấu mốc quan trọng trong quan hệ quốc phòng giữa hai nước. Năm 2024, Việt Nam - Ấn Độ diễn tập song phương chủ đề “Triển khai hoạt động và thực hiện nhiệm vụ của Đội Công binh kết hợp đơn vị Quân y trong đội hình đơn vị tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc”; tàu hải quân Việt Nam cũng tham gia cuộc tập trận hàng hải quốc tế MILAN tại Ấn Độ (2/2024) cho thấy hợp tác quốc phòng – an ninh Việt Nam - Ấn Độ ngày càng đi vào thực chất.

Như vậy, quan hệ Việt Nam- Ấn Độ là mối quan hệ có bề dày lịch sử và liên tục, và luôn được củng cố phát triển bền vững. Là hai nước bạn bè truyền thống, hai quốc gia châu Á đang phát triển đầy năng động, là những quốc gia đồng chí hướng trong nhiều vấn đề quốc tế và khu vực, Việt Nam và Ấn Độ cùng tin tưởng vào sự đồng hành, hợp tác ủng hộ lẫn nhau, đưa quan hệ hai nước phát triển rực rỡ hơn nữa, vì lợi ích của mỗi nước và vì hòa bình, ổn định, thịnh vượng của khu vực và thế giới trong thời gian tới./.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. The Economic Time (2015), India needs to gear up for stronger economic partnership with old ally Vietnam, 17 September.

2. Nguyễn Hải Lưu - Hà Việt Anh (2024), Sự phát triển mạnh mẽ của Ấn Độ và quan hệ Việt Nam - Ấn Độ trong những thập niên tới, Tạp chí Cộng sản điện tử, https://www.tapchicongsan.org.vn

3. Nguyễn Thanh Minh (2018), Quan điểm của Ấn Độ đối với vấn đề Biển Đông trong bối cảnh Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, Kỷ yếu Hội thảo quốc tế “Hợp tác phát triển Việt Nam - Ấn Độ trên lĩnh vực kinh tế, quốc phòng, an ninh trong bối cảnh Án Độ Dương - Thái Bình Dương: tự do và rộng mở”, Hà Nội.

4. Trần Bình - Đỗ Trung (2024), Thúc đẩy hợp tác công nghiệp quốc phòng Việt Nam - Ấn Độ,  Báo Sài Gòn giải phóng https://www.sggp.org.vn.

5. Toàn văn Tuyên bố chung Việt Nam - Ấn Độ, Cổng thông tin điện tử Bộ Quốc phòng, https://www.bqp.vn/vn

Trịnh Thị Hoa - Trần Thị Thảo