Dành cho Tổng thống Vladimir Putin sự đón tiếp trọng thị gây kinh ngạc trên đất Mỹ, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đặt “dấu phẩy lửng lơ” cho đàm phán hòa bình giữa Nga và Ukraine. Đồng thời cũng đặt dấu chấm hết về thế bị cô lập ngoại giao mà nhà lãnh đạo Nga phải đối mặt trong suốt hơn 3 năm qua vì “Chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraine. Tuy nhiên, cơ hội cho hòa bình giữa Nga và Ukraine vẫn hết sức mong manh.
Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Ảnh: CNN
1. Đón tiếp gây kinh ngạc cho giới bình luận quốc tế của Tổng thống Mỹ D.Trump dành cho Tổng thống Nga Putin
Ngày 15.8.2025, sự kiện thu hút sự chú ý của toàn thế giới tại căn cứ liên hợp Elmendorf-Richardson Alaska (Mỹ), ông Trump đứng trên đường băng chờ sẵn, vỗ tay chào ông Putin khi tổng thống Nga sải bước về phía mình, rồi bắt tay nồng nhiệt, vỗ nhẹ vào cánh tay ông. Ông Putin mỉm cười rạng rỡ và trò chuyện rôm rả với ông Trump như những người bạn thân lâu ngày mới gặp. Với Tổng thống Putin - người chưa từng đến Mỹ ngoài các cuộc họp của Liên Hợp Quốc kể từ năm 2007 và chịu hàng chục nghìn lệnh trừng phạt của Mỹ từ năm 2022 - đã được mời đến căn cứ quân sự vốn nằm ở tuyến đầu của Mỹ để đề phòng Nga. Trên thực tế Tổng thống Nga đang phải chịu lệnh trừng phạt của Mỹ và đối mặt với lệnh bắt giữ của Toà Hình sự quốc tế.
Tổng thống D.Trump đã mời Tổng thống Nga Putin đi cùng trên chiếc “Quái thú” limousine bọc thép của mình đến địa điểm họp mà không có trợ lý được giới bình luận đánh giá là “cử chỉ khác thường”. Nụ cười tươi tắn của ông Putin qua cửa sổ khi chiếc xe rời đi đã phần nào lột tả trạng thái tinh thần của 2 nhà lãnh đạo. Đánh giá về nghi thức dành cho Tổng thống Putin, Đảng Dân chủ Mỹ cho rằng việc tiếp đón ông Putin như vậy gửi đi một thông điệp cực kỳ “nguy hiểm”. Không những vậy, một động thái hiếm thấy của nước chủ nhà, ông Trump đã nhường lời cho nhà lãnh đạo Nga phát biểu trước tại cuộc họp báo. Đáp lại thiện chí của người đồng cấp, ông Putin đã khéo lấy lòng Tổng thống D.Trump khi nói rằng, Mátxcơva đã không mở chiến dịch quân sự đặc biệt vào năm 2022 nếu ông Trump là Tổng thống khi đó. Đòn tâm lý của Tổng thống Putin dành cho Tổng thống D.Trump dường như đã phát huy tác dụng. Ngay trong cuộc phỏng vấn với Fox News sau đó, ông Trump cho biết ông "rất vui" khi nghe ông Putin nói rằng cuộc xung đột sẽ không xảy ra dưới thời ông. Ông bày tỏ hài lòng với cuộc gặp, tuyên bố rằng trên thang điểm từ 1 đến 10, "cuộc họp được 10 điểm theo nghĩa là chúng tôi đã hợp tác rất tốt".
2. Kết quả cuộc gặp và cơ hội mong manh mở ra cho cuộc tiếp xúc trực tiếp giữa Tổng thống Nga Putin và người đồng cấp Zelensky
Trong cuộc họp báo chung sau cuộc gặp, lãnh đạo của 2 cường quốc hạt nhân dành nhiều lời hoa mỹ cho nhau. "Hôm nay chúng tôi thực sự đã đạt được những tiến triển to lớn. "Tôi luôn có mối quan hệ tuyệt vời với Tổng thống Putin”, ông Trump nói. Còn Tổng thống Putin gọi người đồng cấp D.Trump là "người hàng xóm thân thiết" mà ông có thể hợp tác kinh tế. "Tổng thống Trump và tôi đã thiết lập được mối quan hệ rất tốt, mang tính kinh doanh và đáng tin cậy", ông Putin nói bằng tiếng Nga. Đồng thời, Tổng thống Nga còn gợi ý Tổng thống Trump đến thăm ông tại Thủ đô Nga - "Lần sau ở Mátxcơva", ông nói. "Ồ, đó là một điều thú vị. Tôi không biết. Tôi sẽ hơi gay gắt về điều đó, nhưng tôi thấy điều đó có thể xảy ra", ông Trump đáp lại.
Cuộc gặp giữa hai lãnh đạo Nga - Mỹ tại Alaska, ngày 15/8. (Ảnh: AP)
Mặc dù bầu không khí gặp mặt được đánh giá là khá “chân tình và cởi mở”, hai bên đều khẳng định đã đạt được tiến triển nhất định, nhưng tại cuộc gặp thượng đỉnh lần này, Tổng thống Trump và Tổng thống Putin đã không đạt được thỏa thuận nào về việc chấm dứt chiến sự ở Ukraine. Trước cuộc gặp, hy vọng sẽ đạt được thỏa thuận ngừng bắn ngay lập tức, nhưng sau cuộc gặp, ông Trump thừa nhận hai bên không đạt được mục tiêu này, ít nhất cho đến thời điểm hiện tại. Ông thừa nhận: "Chúng tôi chưa đạt được điều đó, nhưng chúng tôi đã đạt được một số tiến triển", Tổng thống Trump cho biết trong cuộc họp báo tại căn cứ quân sự của Mỹ ở Alaska. Và rằng, "Sẽ không có thỏa thuận nào cho đến khi có một thỏa thuận", ông nói thêm.
Về phía Tổng thống Nga Putin, ông cho rằng hai bên giờ đây có thể chấm dứt xung đột. Tuy nhiên, ông không nói rõ bằng cách nào. Ông nói: "Tôi hy vọng sự hiểu biết mà chúng ta đạt được sẽ cho phép tiến gần hơn đến mục tiêu đó", ông Putin nói về cơ hội hòa đàm đem lại hoà bình và an ninh cho Ukraine. Đồng thời, ông cũng tỏ ra cứng rắn khi nhắc lại lập trường của Nga: Bất kỳ giải pháp lâu dài nào cũng phải giải quyết "nguyên nhân gốc rễ". Đây là thuật ngữ mà Nga sử dụng để nói về việc Ukraine không được gia nhập NATO và phải trung lập hóa.
Đến lượt mình, phát biểu của Tổng thống D.Trump cũng thể hiện một kết quả không quá rõ ràng. Ông nói: "Chúng tôi có một cuộc họp cực kỳ hiệu quả và nhiều điểm đã được thống nhất, và chỉ còn lại một vài điểm nữa. Chúng tôi chưa đạt được điều đó, nhưng chúng tôi có cơ hội rất tốt để đạt được điều đó".
Đánh giá về kết quả cuộc gặp Thượng đỉnh Mỹ-Nga, giới bình luận quốc tế cho rằng, cuộc gặp gỡ ở Alaska kết thúc trong sự bất định. Ông Trump ngụ ý nói đến "thỏa thuận", còn ông Putin cũng chỉ nói rằng hai bên đã đạt được "sự hiểu biết". Cả hai đều không giải thích hay trả lời câu hỏi của phóng viên. Ông Trump cho biết sẽ tiếp tục công việc bằng cách gọi điện cho các nhà lãnh đạo Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) khác và Tổng thống Ukraine Volodymir Zelensky.
Trong Hội nghị, D.Trump không hề đổ lỗi cho ông Putin vì cuộc xung đột và rời khỏi cuộc gặp mà không nhắc đến các lệnh trừng phạt, dù chỉ cách đó vài giờ ông đã đe dọa sẽ trừng phạt nếu không có thỏa thuận. Sau cuộc gặp Putin tại Alaska, Tổng thống Mỹ D.Trump đã điện đàm trực tiếp và mời Tổng thống Ukraine Zelensky đến thăm Mỹ - cơ hội mong manh về hòa đàm giữa Nga với Ukraine.
3. Cuộc gặp giữa Tổng thống D.Trump và Tổng thống Ukraine V.Zelensky hé lộ lộ trình hòa đàm và việc bảo đảm an ninh cho Kiev
Ngay sau cuộc gặp giữa Tổng thống D.Trump và Tổng thống Putin, ngày 18.8.2025, tại Nhà Trắng Mỹ, đã diễn ra cuộc họp với sự tham dự của Tổng thống Trump, Tổng thống Macron, Tổng thống Zelensky và một số nhà lãnh đạo châu Âu.
Đây là nỗ lực trung gian mới của chính quyền Tổng thống Trump nhằm tìm kiếm lối ra cho xung đột Nga - Ukraine, đồng thời định hình một khung bảo đảm an ninh cho Kiev.
Đối với lộ trình đàm phán chấm dứt xung đột, Tổng thống Pháp Macron cho rằng mọi cuộc gặp giữa Tổng thống Putin và Tổng thống Zelensky nên diễn ra trước hết theo hình thức song phương, rồi mới tính đến khả năng mở rộng thành cuộc gặp ba bên có sự tham gia của Tổng thống Donald Trump. Ông khẳng định các cuộc thương lượng chỉ có ý nghĩa nếu đi kèm tình trạng ngừng bắn trên thực địa: “Dù gọi là thỏa thuận đình chiến hay lệnh ngừng bắn, chúng ta không thể tổ chức đàm phán dưới bom đạn”.
Đối với việc bảo đảm an ninh cho Ukraine, nhà lãnh đạo Ukraine cho biết các bên đã bàn thảo phương án để Ukraine mua số vũ khí Mỹ trị giá khoảng 90 tỷ USD bằng nguồn tài trợ từ châu Âu, như một cấu phần của gói bảo đảm an ninh. Một phần khác của gói này liên quan đến việc Ukraine tăng năng lực sản xuất máy bay không người lái, một số chủng loại dự kiến sẽ được Mỹ mua lại.
Tổng thống Pháp Macron cũng cho biết thêm, “liên minh tự nguyện” được các nước châu Âu gây dựng từ tháng 2 đến nay đã mở rộng lên 30 quốc gia, cho thấy mức độ ủng hộ ngày càng rộng rãi đối với các sắp xếp an ninh cho Ukraine. Ông cjo rằng, quy mô và sự bền vững của liên minh này là nền tảng để triển khai thực chất các bảo đảm, từ hỗ trợ quân sự, tài chính đến hợp tác công nghiệp quốc phòng, trong đó có lĩnh vực máy bay không người lái đang được Kiev ưu tiên.
Giới bình luận quốc tế nhận định: Trong bối cảnh chiến sự chưa hạ nhiệt, các tuyên bố vừa qua được xem là bước điều chỉnh quan trọng về chính trị và an ninh, nhưng hiệu quả đến đâu sẽ phụ thuộc vào tiến độ đàm phán cụ thể, mức độ tuân thủ ngừng bắn và cam kết thực thi của các bên liên quan.
4. Nút thắt khó gỡ và cơ hội mong manh cho hòa đàm giữa Nga và Ukraine
Mặc dù đã có những tia hy vọng cho đàm phán hòa bình giữa Nga và Ukraine, nhưng còn hết sức mong manh và yếu ớt. Những nút thắt khó gỡ về lập trường, quan điểm của mỗi bên cũng như sự can dự ngày càng sâu của phương Tây vào chiến sự sẽ khiến những tia hy vọng vốn đã rất mong manh có thể vụt tắt. Sau cuộc gặp với Tổng thống Pháp và Tổng thống Ukraine tại Nhà Trắng, ngày 18.8.2025, Tổng thống Trump thông báo trên Truth Social: "Sau khi kết thúc các cuộc họp, tôi đã gọi điện cho Tổng thống Putin và bắt đầu thu xếp cho một cuộc gặp giữa Tổng thống Putin với Tổng thống Zelensky tại địa điểm sẽ được quyết định sau”. Về phía lãnh đạo Ukraine, sau khi rời Phòng Bầu dục, Tổng thống Zelensky đã thông báo ngắn gọn về cuộc gặp giữa ông với ông chủ Nhà Trắng: "Vẫn còn nhiều việc phải làm". Điều này cho thấy, cơ hội hòa bình vẫn đối mặt với đầy rẫy khó khăn và còn nhiều nút thắt.
Cuộc gặp thượng đỉnh Nga-Ukraine liệu có diễn ra
Mặc dù Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt thông báo, Tổng thống Putin đã đồng ý gặp người đồng cấp Ukraine trong những tuần tới như một phần của tiến trình hòa bình và Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ đang xây dựng khuôn khổ cho hội nghị. Tuy nhiên, điều đó vấp phải lạp trường của Nga về tính hợp hiến của Tổng thống Ukraine Zelensky. Bởi, Điện Kremlin từ lâu đã tuyên bố ông Zelensky không còn là lãnh đạo hợp pháp của Ukraine vì đã hết nhiệm kỳ và không đủ tư cách để đối thoại trực tiếp với Tổng thống Putin. Đây cũng là lý do Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov hôm 19/8 khi đề cập tới ông Zelensky đã không sử dụng tên hay chức danh, mà chỉ gọi ông là "nhân vật này" hay "người đàn ông này". Và như vậy, việc Tổng thống Putin chấp nhận gặp ông Zelensky "giống như một thỏa hiệp" và ẩn chứa nhiều rủi ro về chính trị, nghị sĩ Nga Konstantin Zatulin nhận xét.
Bởi vậy, sau tuyên bố của Nhà Trắng, Điện Kremlin chỉ ra một thông báo thiếu rõ ràng, cho hay các bên "cần thăm dò khả năng tăng cấp độ đại diện đàm phán" trong tương lai, nhưng không xác nhận Tổng thống Putin sẽ đàm phán với ông Zelensky. Thông điệp này phát đi tín hiệu rằng cuộc gặp giữa ông Putin và ông Zelensky là có thể, nhưng tính bảo đảm không cao để có thể diễn ra "vào cuối tháng 8" như lời của Tổng thống D.Trump.
Bên cạnh đó, điều kiện từ phía Nga để diễn ra cuộc gặp khiến Tổng thống Ukraine Zelensky khó chấp nhận. Giới phân tích quốc tế đánh giá ông Putin sẽ không đồng ý gặp mặt ông Zelensky, trừ khi Ukraine đã sẵn sàng chấp nhận những yêu cầu mà Nga đưa ra về nhượng bộ lãnh thổ (Bán đảo Creame, các tỉnh vùng Donbass đã sáp nhập vào Nga), từ bỏ tham vọng gia nhập NATO và phi quân sự hóa, phi phát xít hóa. Đây là điều mà Zelensky khó có thể chấp nhận. Mặt khác, ông Putin từng tuyên bố sẽ chỉ tổ chức cuộc gặp như vậy sau khi hoàn tất mọi chi tiết của một hiệp ước hòa bình và đến nay, không có dấu hiệu nào cho thấy các bên đã đạt được điều này. Ngoại trưởng Nga Lavrov khi trả lời phỏng vấn hôm 19.8.2025 nói rằng, Điện Kremlin về nguyên tắc không phản đối một cuộc gặp song phương giữa ông Zelensky và ông Putin, nhưng "mọi cuộc tiếp xúc liên quan đến các quan chức cấp cao đều nên được chuẩn bị rất kỹ lưỡng".
Nhận định về khả năng diễn ra cuộc gặp, Grigorii Golosov, nhà khoa học chính trị tại St. Petersburg, Nga, cho hay, "Tôi chỉ đơn giản là không nhìn thấy triển vọng về việc một cuộc gặp như vậy được tổ chức trong tương lai gần". Đồng thời ông dự đoán Tổng thống Putin sẽ chỉ gặp ông Zelensky "nếu thấy rõ rằng cuộc gặp là cần thiết để Ukraine thừa nhận thất bại".
Giới quan sát quốc tế nhìn nhận, Tổng thống Putin lâu nay vẫn áp dụng chiến lược trì hoãn, với hy vọng tình hình trên chiến trường sẽ ngày càng thuận lợi hơn với Nga. Họ cho rằng, ông chủ Điện Kremlin không muốn lập tức đình chỉ giao tranh vì Nga đang thắng thế và điều này sẽ càng mang lại cho ông lợi thế trong các cuộc đàm phán tương lai.
Lập trường về bảo đảm an ninh cho Ukraine giữa Nga, Mỹ và phương Tây còn nhiều khác biệt
Về bảo đảm an ninh cho Ukraine, Tổng thống Mỹ tuyên bố sẽ ủng hộ châu Âu đứng ra đảm nhận và nội dung này đã trở thành trọng tâm của những cuộc đàm phán tại Nhà Trắng hôm 18.8 vừa qua. Ukraine và các đồng minh châu Âu muốn một lệnh ngừng bắn phải là bước đầu tiên trong tiến trình hòa bình, song ông Trump nhấn mạnh kế hoạch hòa bình tổng thể có thể được đàm phán mà không cần ngừng bắn. Vấn đề đảm bảo an ninh cho Kiev lần đầu được Anh và Pháp đưa ra hồi tháng hai năm ngoái với ý tưởng một số quốc gia (không nhất thiết là các nước châu Âu), sẽ điều quân tới Ukraine để giúp Kiev củng cố lực lượng, qua đó tạo ra một "hàng rào thép" ngăn Moskva tái tấn công. Ukraine muốn lực lượng đảm bảo an ninh này phải có vũ khí, binh sĩ nước ngoài và một kế hoạch chắc chắn về cách ngăn chặn xung đột tái diễn. Tuy nhiên, Nga tiếp tục khẳng định họ sẽ không chấp nhận sự hiện diện của bất kỳ lực lượng nào như vậy từ các nước NATO tại Ukraine.
Tổng thống Trump ngày 19/8 trong một cuộc phỏng vấn với kênh Fox News cho biết, không có ý định triển khai lính Mỹ tới Ukraine, song cũng không nêu rõ Washington sẽ làm gì để hỗ trợ các đảm bảo an ninh cho Kiev. Còn Thư ký báo chí Nhà Trắng Leavitt thì khẳng định: "Chúng tôi chắc chắn có thể hỗ trợ trong việc điều phối và cung cấp những phương tiện đảm bảo an ninh khác cho các đồng minh châu Âu", và rằng, "Tổng thống hiểu rằng đảm bảo an ninh là điều cực kỳ quan trọng để duy trì một nền hòa bình lâu dài và ông đã chỉ đạo đội ngũ an ninh quốc gia Mỹ phối hợp với những người bạn ở châu Âu, đồng thời tiếp tục hợp tác, thảo luận với cả Ukraine và Nga".
Hiện các điều khoản cụ thể của một thỏa thuận như vậy chưa được công bố và lực lượng đảm bảo an ninh cho Ukraine sẽ bao gồm những ai, làm nhiệm vụ gì… vẫn là vấn đề còn đang bỏ ngỏ.
Nhượng bộ lãnh thổ - nút thắt khó gỡ với cả 2 bên
Giới bình luận quốc tế cho rằng, trở ngại lớn nhất với các bên nằm ở khác biệt lập trường về nhượng bộ lãnh thổ. Tổng thống D.Trump cho thấy lập trường sẵn sàng chấp nhận cái mà ông gọi là thỏa thuận "trao đổi đất đai". Theo đó, Nga sẽ từ bỏ một số vùng lãnh thổ mà họ đang kiểm soát ở Ukraine, trong khi Kiev rút hết lực lượng ra khỏi 1/3 diện tích tỉnh Donetsk.
Tổng thống Putin thể hiện rõ rằng, ông sẽ không kết thúc “Chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraine nếu không được đáp ứng yêu cầu về lãnh thổ. Nhưng Tổng thống Zelensky cũng thể hiện lập trường cứng rắn không kém - kiên quyết không đổi đất đai lấy hòa bình. Thủ tướng Đức Friedrich Merz – người tham dự cuộc gặp tại Nhà Trắng hôm 18.8.2025 cho biết, vấn đề lãnh thổ không được đề cập trong các cuộc đàm phán hôm đó, về cơ bản là trì hoãn chúng đến khi ông Zelensky và ông Putin gặp mặt trực tiếp. Nhưng điều kiện về việc nhượng bộ lãnh thổ có thể dập tắt hy vọng về việc Tổng thống Ukraine sẽ tham gia cuộc gặp với người đồng cấp Nga.
Như vậy, để có được cuộc gặp trực tiếp giữa Tổng thống Nga và Tổng thống Ukraine trong tương lai gần các bên cần có những thỏa thuận và nhượng bộ lẫn nhau. Tuy nhiên, sự nhượng bộ đó luôn bị cản trở bởi lập trường, uy tín chính trị và lợi ích cốt lõi của mỗi bên. Nhà bình luận chính trị Nga Andrei Nikulin nhận xét: "Quá trình này có thể bị kéo dài do những tranh cãi về ngoại giao, bất chấp áp lực từ Mỹ". Một số nhà phân tích Nga tin rằng, Điện Kremlin sẽ đề xuất tổ chức ít nhất một vòng đàm phán cấp thấp nữa ở Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ, để bàn về thể thức khả thi cho hội nghị thượng đỉnh Nga-Ukraine. Và vì thế, cơ hội cho hòa đàm trực tiếp giữa Putin và Zelensky dù có nhưng vẫn hết sức mong manh.
Tài liệu tham khảo
4. Những nút thắt khó gỡ với cơ hội hòa bình Nga – Ukraine, https://vnexpress.net/nhung-nut-that-kho-go-voi-co-hoi-hoa-binh-nga-ukraine-4929072.html
Nguyễn Đình Thiện
Lê Mai Trang