Ngày 10.3.2025, nhân chuyến thăm cấp nhà nước của Tổng Bí thư Tô Lâm đến Indonesia, Việt Nam - Indonesia đã nhất trí nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện. Việt Nam trở thành Đối tác chiến lược toàn diện đầu tiên của Indonesia trong ASEAN. Sự kiện này được các nhà ngoại giao, kinh tế Indonesia nhận định sẽ đưa quan hệ hai nước bước vào kỷ nguyên hợp tác mới, sâu sắc, toàn diện và thực chất hơn.

Tổng Bí thư Tô Lâm và Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto. (Ảnh: Văn Hiếu)

1. Vị trí địa lý, bề dày lịch sử và mối quan hệ giàu tiềm năng đưa Việt Nam và Indonesia trở thành Đối tác chiến lược toàn diện của nhau

Việt Nam và Indonesia có nhiều điểm tương đồng là có đường biên giới chung trên Biển Đông và cùng là thành viên của Khu vực ASEAN, diễn đàn APEC cùng nằm trong Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP). Indonesia - quốc gia vạn đảo với dân số 270 triệu dân là đối tác quan trọng, giàu tiềm năng đối với Việt Nam. Ngược lại, Việt Nam cũng là nước được Indonesia đánh giá cao với vị thế là một trong những nước có ảnh hưởng lớn trong nội khối ASEAN, các diễn đàn khu vực và trên thế giới.

Ngày 30.12.1955, quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Indonesia chính thức được thiết lập. Tháng 2.1959, Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa Hồ Chí Minh đã đến thăm Indonesia, được đáp lại bằng chuyến thăm của Tổng thống Sukarno tới Việt Nam vào tháng 6 cùng năm. Vào tháng 11.1990, Tổng thống Suharto đã đến thăm Việt Nam, và tháng 4.1994, Chủ tịch nước Lê Đức Anh đã đến thăm Indonesia.

Bước sang thế kỷ XXI, quan hệ giữa 2 nước được tăng cường và nâng tầm cao mới. Tổng thống Indonesia Megawati Sukarnoputri đã đến thăm Hà Nội ngày 22.8.2001 và sau đó là chuyến thăm vào tháng 6.2003. Giữa 2 chuyến thăm của Tổng thống Sukarnoputri đến Việt Nam được đáp lại bởi Chủ tịch nước Trần Đức Lương thăm Jakarta vào tháng 11.2001. Tổng thống Indonesia Susilo Bambang Yudhoyono đã đến thăm Hà Nội vào ngày 28.5.2005. Ngày 27.6.2013, Chủ tịch nước Việt NamTrương Tấn Sang đã đến thăm Indonesia và hai nước đồng ý thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược. Ngày 12.12.2022, Chủ tịch nước Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc và đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đã đến sân bay quốc tế Soekarno-Hatta, thủ đô Jakarta - chuyến thăm cấp nhà nước đến Indonesia theo lời mời của Tổng thống Joko Widodo.

Với trên 30 Hiệp định và thỏa thuận giữa Việt Nam và Indonesia đã được ký kết cùng nhiều chuyến thăm viếng lẫn nhau giữa các Đoàn đại biểu cấp cao Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội, quan hệ hữu nghị giữa hai nước đã không ngừng được củng cố. Bên cạnh đó, trao đổi các đoàn cấp Bộ, ngành, doanh nghiệp, đoàn thể quần chúng cùng các hoạt động giao lưu văn hóa đã thúc đẩy quan hệ Việt Nam-Indonesia phát triển trên nhiều phương diện. Indonesia cấp học bổng cho Việt Nam trong các lĩnh vực ngôn ngữ, nghệ thuật, công nghệ thông tin. Đồng thời, một số địa phương hai nước chủ động lập quan hệ hợp tác như tỉnh Kiên Giang và tỉnh Tây Kalimantan, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu-thành phố Padang; thành phố Đà Nẵng và thành phố Somarang.

Nội lực và tiềm năng cùng quan hệ kinh tế, thương mại - điểm sáng của quan hệ Việt Nam với Indonesia trong nhiều thập kỷ. Việt Nam và Indonesia đều là hai nền kinh tế có nhiều nội lực và tiềm năng đang trỗi dậy, phát triển nhanh chóng. Quan hệ kinh tế, thương mại Việt Nam-Indonesia phát triển mạnh mẽ. Kim ngạch thương mại tăng trưởng tích cực. Năm 2013, thương mại song phương mới đạt 4,87 tỷ USD thì 10 năm sau, kim ngạch đã tăng gần 3 lần, đạt 13,8 tỷ USD vào năm 2023. Năm 2024, quan hệ thương mại Việt Nam-Indonesia ghi nhận nhiều điểm sáng tích cực với kim ngạch xuất nhập khẩu song phương tiếp tục tăng trưởng mạnh, đạt 16,7 tỷ USD - mức cao nhất từ trước tới nay. Điều đó cho thấy, quan hệ kinh tế giữa Việt Nam và Indonesia đã và đang phát triển mạnh mẽ và  2 nước phấn đấu sớm đạt 18 tỷ USD kim ngạch thương mại song phương.

Kim ngạch thương mại 2 chiều Việt Nam-Indonesia (2010-nay)

Đơn vị tính: Triệu USD

Đánh giá về quan hệ hữu nghị giữa 2 nước, ngày 24.2.2025, tại lễ kỷ niệm 70 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Indonesia và Việt Nam, Chủ tịch Hội hữu nghị Indonesia - Việt Nam Budiarsa Sastrawinata nhận xét: "Kể từ khi chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao vào ngày 30.12.1955, Indonesia và Việt Nam đã vun đắp một mối quan hệ bắt nguồn từ sự tôn trọng lẫn nhau. Sự lãnh đạo sáng suốt của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Tổng thống Sukarno đã đặt nền móng cho mối quan hệ này, phát triển mạnh mẽ trong nhiều thập kỷ qua.  Quan hệ đối tác đã đạt được một cột mốc mới vào năm 2013, khi cả hai quốc gia nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược, mở đường cho sự hợp tác sâu sắc hơn trên nhiều lĩnh vực then chốt". Trên bề dày truyền thống quan hệ hữu nghị, hợp tác cùng những thành tựu đạt được sau 12 năm thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược (2013), ngày 10.3.2025, nhân chuyến thăm cấp nhà nước của Tổng Bí thư Tô Lâm đến Indonesia, Việt Nam và Indonesia đã nhất trí nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện.

2. Dư địa và cơ hội trong quan hệ hợp tác giữa 2 nước sau sự kiện lịch sử trở thành Đối tác chiến lược toàn diện của nhau

Đánh giá về chuyến thăm của Tổng Bí thư Tô Lâm và sự kiện 2 nước nâng tầm quan hệ, Thứ trưởng Ngoại giao Indonesia Arrmanatha Christiawan Nasir cho rằng, Indonesia và Việt Nam là một trong những ví dụ điển hình, không chỉ trong khu vực mà còn trên toàn cầu, rằng thông qua sự đoàn kết, tôn trọng lẫn nhau và tầm nhìn chung, hai bên có thể vượt qua những thách thức và xây dựng một tương lai thịnh vượng cho người dân và khu vực rộng lớn hơn.

Chủ tịch Hội hữu nghị Indonesia - Việt Nam Budiarsa Sastrawinata nhấn mạnh, chuyến thăm của Tổng Bí thư Tô Lâm và việc hai nước nâng cấp quan hệ có ý nghĩa rất quan trọng đối với quan hệ song phương, tái khẳng định lòng tin chính trị mạnh mẽ và sự hợp tác ngày càng sâu sắc giữa hai quốc gia. Tôi nghĩ chuyến thăm này có ý nghĩa quan trọng đối với mối quan hệ song phương và mở ra nhiều cơ hội hợp tác mới cho hai nước. Là hai quốc gia trong ASEAN, có dân số đông với tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ. Vì vậy, chuyến thăm không những có ý nghĩa về mặt chính trị mà còn kinh tế cũng như kết nối giao lưu nhân dân. Indonesia và Việt Nam cũng đều có các nhà lãnh đạo mới và chuyến thăm này sẽ một lần nữa giúp thúc đẩy hơn nữa quan hệ hợp tác hữu nghị giữa hai quốc gia, ông nói.

Việc nâng tầm quan hệ giữa Việt Nam và Indonesia đã mở ra một không gian mới với nhiều tiềm năng và dư địa trong quan hệ hữu nghị hợp tác vì tương lai thịnh vượng chung. Cụ thể: (1) Về kinh tế, có rất nhiều lĩnh vực mà Indonesia có thể hợp tác với Việt Nam trong khuôn khổ mối quan hệ hai nước đã được nâng lên thành Đối tác Chiến lược toàn diện. Điều đó mở ra những cơ hội hợp tác sâu hơn, rộng hơn. Hai bên nhất trí khuyến khích, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp hai nước đầu tư thuận lợi vào thị trường của nhau. Tổng thống Indonesia chia sẻ trong lĩnh vực hội nhập kinh tế, hai bên nhất trí phấn đấu sớm đạt 18 tỷ USD kim ngạch thương mại song phương theo hướng cân bằng; bày tỏ hoan nghênh Việt Nam tăng cường đầu tư vào Indonesia. Hai bên cũng nhất trí đẩy mạnh hợp tác trong các lĩnh vực chuyên ngành, mở rộng hợp tác về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, công nghệ thông tin, hướng tới việc xây dựng quan hệ đối tác số, kinh tế số, tăng cường hợp tác trên các lĩnh vực mới như kinh tế xanh, kinh tế số, đổi mới sáng tạo, khoa học công nghệ, chuyển đổi số. Theo bà Dinna Prapto Raharja, PGS.TS, Cố vấn chính sách cấp cao, Viện nghiên cứu và đào tạo Synergy Policies, không chỉ trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI) hay chất bán dẫn và năng lượng, hai nước còn có thể hợp tác trong nhiều lĩnh vực khác.

Thứ trưởng phụ trách Đầu tư thuộc Bộ Đầu tư và công nghiệp Hạ nguồn Indonesia Nurul Ichwan đánh giá một số lĩnh vực tiềm năng: “Trước hết về năng lượng tái tạo, Indonesia luôn mở ra các cơ hội cho lĩnh vực này, với công nghệ đến từ bất kỳ quốc gia nào bao gồm cả Việt Nam, đến Indonesia để thực hiện loại hình đầu tư này. Ngoài ra Indonesia còn có 28 loại hàng hóa trong 8 lĩnh vực của ngành công nghiệp Hạ nguồn có thể mở cơ hội cho đầu tư của Việt Nam vào Indonesia. Việt Nam có thể đầu tư hoặc hợp tác với Indonesia để phát triển loại hình này.”

Trong khuôn khổ chuyến thăm của Tổng Bí thư, hợp tác đầu tư giữa hai nước cũng chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ. Hàng loạt văn kiện hợp tác kinh doanh được ký kết trong Tọa đàm doanh nghiệp (10.3.2025) “Việt Nam và Indonesia: Quan hệ đối tác vì sự tiến bộ và thịnh vượng”, với những cái tên lớn như VinFast (Mã: VIC), FPT (Mã: FPT), Thế Giới Di Động (Mã: MWG), Công ty Xây dựng Coteccons (Mã: CTD), Tập đoàn Thiên Long (Mã: TLG), PV Drilling (Mã: PVD), Tôn Đông Á (Mã: GDA)... cùng nhiều tập đoàn kinh tế lớn của Việt Nam đã ký kết, quan tâm và cam kết rót vốn hàng tỷ USD vào thị trường Indonesia.  (2) Về chính trị, PGS.TS Dinna cho rằng việc hợp tác với Việt Nam có thể mang lại lợi ích cho Indonesia. Mối quan hệ ở tầm mức mới sẽ có thể giúp hai nước hợp tác chặt chẽ hơn với các quốc gia thành viên Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) để đảm bảo sự ổn định của khu vực. (3) Về quốc phòng, an ninh, hai bên cũng thống nhất thúc đẩy hơn nữa hợp tác quốc phòng - an ninh, tăng cường chia sẻ kinh nghiệm về phòng chống tội phạm xuyên quốc gia, đặc biệt là các đường dây lừa đảo trực tuyến, mua bán người, cưỡng bức lao động và các mối đe dọa khủng bố. Hai bên cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình, an ninh, ổn định, an toàn và tự do hàng hải, hàng không trên Biển Đông; giải quyết hòa bình các tranh chấp, không đe dọa hoặc sử dụng vũ lực, giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, phù hợp với các nguyên tắc của luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982), không tiến hành các hoạt động có thể làm leo thang căng thẳng, ảnh hưởng tới hòa bình, ổn định trên Biển Đông. (4) Về hợp tác du lịch, và giao lưu giữa nhân dân 2 nước, cựu Đại sứ Indonesia tại Việt Nam Ibnu Hadi nhận định: “Việt Nam với cảnh đẹp của Sapa hay Đà Nẵng đang tràn ngập trên các trang mạng xã hội của Indonesia, khiến hình ảnh Việt Nam đang ngày càng gần gũi hơn với người dân Indonesia. Về giao lưu nhân dân, không chỉ là sự kết nối giữa hai chính phủ mà còn giữa những người dân hai nước, với các chuyến bay trực tiếp được nối lại và mở mới. Điều này sẽ mở ra các cơ hội không chỉ là thúc đẩy du lịch, giao lưu nhân dân mà còn hợp tác kinh tế giữa hai nước”.

3. Thay cho lời kết: Quan hệ hữu nghị truyền thống tốt đẹp Việt Nam - Indonesia được xây dựng trên cơ sở nền tảng vững chắc do Chủ tịch Hồ Chí Minh và Tổng thống Sukarno tạo dựng, được các thế hệ lãnh đạo, nhân dân hai nước dày công vun đắp, xây dựng, phát triển. Với dấu mốc phát triển mới, quan hệ song phương Indonesia - Việt Nam là minh chứng cho sức mạnh của sự hợp tác và khát vọng chung - Khát vọng hòa bình, ổn định hữu nghị, hợp tác cùng phát triển. Quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện giữa 2 nước cũng sẽ góp phần mang lại hòa bình, ổn định trên Biển Đông và khu vực Đông Nam Á, đưa khu vực trở thành phồn vinh, thịnh vượng. Sự kiện 10.3.2025 khi trở thành Đối tác chiến lược toàn diện của nhau sẽ đi vào lịch sử dân tộc của nhân dân 2 nước và trở thành biểu tượng, tái khẳng định cam kết trong việc làm sâu sắc thêm quan hệ đối tác, thúc đẩy hòa bình, hữu nghị, hợp tác phát triển bền vững cho các thế hệ mai sau. Lịch sử quan hệ 2 nước bước vào một trang mới với kỳ vọng về những mốc son đang chờ đợi cả Việt Nam cùng với Indonesia./.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Việt Nam-Indonesia: Mối quan hệ truyền cảm hứng từ tầm cao mới, https://www.vietnamplus.vn/viet-nam-indonesia-moi-quan-he-truyen-cam-hung-tu-tam-cao-moi-post1020386.vnp.

2. Việt Nam, Indonesia nâng cấp quan hệ: Dư luận kỳ vọng mở ra hướng hợp tác mới, https://vov.vn/chinh-tri/viet-nam-indonesia-nang-cap-quan-he-du-luan-ky-vong-mo-ra-huong-hop-tac-moi-post1160306.vov.

3. Kỷ niệm 70 năm quan hệ Việt Nam-Indonesia: Đối tác vì sự tiến bộ và thịnh vượng, https://vov.vn/chinh-tri/ky-niem-70-nam-quan-he-viet-nam-indonesia-doi-tac-vi-su-tien-bo-va-thinh-vuong-post1157052.vov

4. Indonesia trở thành điểm nóng, loạt doanh nghiệp Việt Nam đua nhau rót vốn, https://vietnambiz.vn/indonesia-tro-thanh-diem-nong-loat-doanh-nghiep-viet-nam-dua-nhau-rot-von-20253101784925.htm

Nguyễn Đình Thiện - Nguyễn Văn Thông